Het kabinet wil dat Nederland een gezond en aantrekkelijk land blijft om in te wonen en te werken. De luchtvaart wordt net als andere sectoren behandeld. Met grenzen die, naast veiligheid en klimaat, ook rekening houden met de gezondheid van mensen en de natuur.

Minder hinder maakt groei mogelijk

Het kabinet wil de negatieve effecten door de luchtvaart verminderen. Zoals vliegtuiglawaai en de uitstoot van schadelijke stoffen. Daarvoor neemt het kabinet verschillende maatregelen. Zoals minder nachtvluchten. Op verzoek van het Rijk werken de luchthavens in overleg met omgevingspartijen maatregelen uit om lokale overlast te beperken. Met stillere, schonere en zuinigere vliegtuigen kunnen luchthavens ruimte verdienen voor de groei van het aantal vluchten.

Verbeteren meten en berekenen geluid vliegtuigen

De Rijksoverheid bepaalt de grenzen voor vliegtuiggeluid rond luchthavens in luchthavenbesluiten met berekeningen. De uitkomsten zijn gemiddelden waardoor het gemeten vliegtuiggeluid in de praktijk kan afwijken. De Rijksoverheid wil met metingen de berekeningen verbeteren en beter aansluiten bij de hinder die bewoners ervaren. Berekeningen zijn noodzakelijk om toekomstige geluidsbelasting zo goed mogelijk in te schatten. Het berekenen van vliegtuiglawaai is internationaal verplicht en vastgelegd in wetten en regels. Berekeningen blijven de basis voor besluiten over de luchtvaart.

Onderzoek ervaren hinder door vliegtuigen

Steeds meer mensen hebben last van het geluid van vliegtuigen. De Rijksoverheid wil onderzoeken hoe dit komt. Bijvoorbeeld door het aantal vliegtuigen dat overvliegt (overvliegfrequentie) of het ontbreken van rustmomenten. Het onderzoek start in 2020. GGD-en in de regio’s rond de luchthavens meten periodiek de hinder die mensen ervaren in een gezondheidsmonitor. De resultaten gebruikt het Rijk voor toekomstig beleid tegen vliegtuiggeluid. Daarmee kunnen gerichte maatregelen worden genomen om de hinder te verminderen.

Minder nachtvluchten Schiphol en regionale luchthavens

Slaapverstoring door nachtvluchten heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid van mensen. Daarom wil het kabinet minder nachtvluchten tussen 23.00 en 7.00 uur op Schiphol en de regionale luchthavens waar dit relevant is. De vluchten mogen niet verschuiven naar de randen van de nacht: tussen 22.00-23.00 uur en 7.00-8.00 uur. Dit moet de hinder verminderen voor omwonenden van de luchthaven.

Om overlast te beperken stopt Eindhoven Airport in 2020 met geplande vluchten tussen 23.00 en 7.00 uur. Ook op Rotterdam The Hague Airport daalt het aantal geplande nachtvluchten. Deze luchthaven blijft wel de uitwijkplek voor vliegtuigen die niet op Schiphol kunnen landen. De eisen daarvoor worden strenger.

Het kabinet volgt hiermee het advies Luchtvaartbeleid, Een nieuwe aanvliegroute van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) van april 2019.

Hulp omgevingsfonds bij hinder luchthavens

Het kabinet heeft Schiphol gevraagd om een omgevingsfonds te ontwikkelen. Uit dit fonds kunnen maatregelen worden betaald om overlast bij bewoners te verminderen. Het fonds kan ook worden gebruikt voor investeringen in de leefbaarheid van de omgeving van de luchthaven. Bijvoorbeeld door te investeren in gebiedsontwikkeling rond de luchthaven waar woningbouw niet is toegestaan.

Aparte gebruiksruimte spoedeisende hulp

De politie en spoedeisende hulp met bijvoorbeeld traumahelikopters krijgen een aparte gebruiksruimte in luchthavenbesluiten. Daardoor hebben hulpvluchten geen invloed op het aantal toegestane commerciële vluchten van de luchthavens. Ook de hulpvluchten moeten met zo min mogelijk hinder voor de omgeving uitgevoerd worden.

Onderzoek effecten ultrafijn stof

Bij de verbranding van brandstof stoten vliegtuigen ultrafijn stof uit. Deze voor het oog onzichtbare deeltjes kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid. De Rijksoverheid laat daar onderzoek naar doen door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). De eindresultaten verschijnen in 2021. De Gezondheidsraad adviseert over de mogelijkheden voor nieuw beleid voor ultrafijn stof vanuit alle bronnen, niet alleen voor luchtvaart. Lees verder over het onderzoek naar de gezondheidsrisico’s van ultrafijnstof rond Schiphol op de website van RIVM.

De Rijksoverheid vraagt luchthavens nu alvast de uitstoot van ultrafijn stof zo veel mogelijk te beperken.

Stiller, schoner vliegen met nieuwe indeling luchtruim

De Rijksoverheid deelt het luchtruim opnieuw in. Veiligheid staat daarbij voorop. De herziening van het luchtruim zorgt voor een betrouwbare capaciteit van luchthavens. Daarnaast leidt de herziening van het luchtruim tot beperking van hinder en uitstoot van CO₂. Zo kunnen vliegtuigen sneller stijgen naar grotere hoogte en in glijvlucht stiller dalen. Tot en met 6.000 voet (1.828 meter) krijgt het terugdringen van geluid voorrang bij de nieuwe indeling van het luchtruim.

Minder lawaaiige vliegtuigen

De Rijksoverheid weert de meest lawaaiige vliegtuigen. Het gaat in 2019 om toestellen als de Airbus A300 en oudere versies van de Boeing 747. Ze worden vaak nog als vrachtvliegtuig gebruikt. Periodiek bekijkt de Rijksoverheid welke lawaaiige vliegtuigen geweerd worden.

Op verschillende luchthavens betalen lawaaiige (vaak ook vervuilende) vliegtuigen een hoger haventarief. Maatschappijen met stillere en schonere vliegtuigen betalen minder. In de nacht zijn de tarieven hoger. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) ziet toe op de tarieven van Schiphol en Eindhoven Airport.

Minder stikstofuitstoot door luchtvaart

Stikstof die de grond bereikt kan de natuurwaarden in beschermde natuurgebieden aantasten. De luchtvaartsector moet, net als andere sectoren die zorgen voor de uitstoot van stikstof, bijdragen aan vermindering van de totale stikstofuitstoot. . Dat omvat drie sporen: een sectorbrede aanpak gericht op stapsgewijze emissiereductie in een actieprogramma, een internationale agenda en een project-specifieke aanpak conform geldende wetgeving. Het Rijk werkt de sectorbrede aanpak en de internationale agenda verder uit in een actieprogramma gericht op het vliegen zelf, op grondgebonden activiteiten op luchthavens en op luchthavengerelateerde activiteiten.

Onderzoek geluid, ultrafijn stof en gezondheid Lelystad Airport

Wat zijn de effecten van Lelystad Airport in de praktijk als de luchthaven open is voor commercieel vliegverkeer? Dat onderzoekt het RIVM in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Het RIVM meet in het onderzoek onder meer:

• geluid onder vliegroutes;
• geluidhinder die omwonenden ervaren;
• uitstoot van ultrafijn stof;
• effecten van vliegverkeer op de gezondheid.

Het onderzoek begint al voordat Lelystad Airport opengaat met een zogeheten nulmeting. Die bepaalt hoe de situatie nu is. Vervolgmetingen kunnen daarmee vergeleken worden.

Uitstoot fijnstof en ultrafijn stof luchtvaart

Vliegtuigen stoten vervuilende stoffen uit, zoals fijnstof. Over de gevolgen van de allerkleinste stofdeeltjes (ultrafijn stof) is nog weinig bekend. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) onderzoekt daarom de gezondheidseffecten van ultrafijn stof rond Schiphol.

Aandeel luchtvaart fijnstof 0,2%

Van nature zit er fijnstof in de lucht. Bijvoorbeeld zout uit verdampt zeewater, pollen van planten en zand. Bijna 75-80% van het fijnstof ontstaat door menselijk handelen. Ongeveer 30% is afkomstig van het verkeer en vervoer. Luchtvaart droeg in 2018 voor 0,2% bij aan de uitstoot van fijnstof in Nederland. Dit blijkt uit cijfers van de website Emissieregistratie.nl. Rond luchthavens is de concentratie fijnstof vergelijkbaar met of lager dan die van het verkeer op snelwegen.

Bekijk de kaarten met de concentraties fijnstof in Nederland op de website Atlasleefomgeving.nl.

Schade gezondheid door fijnstof

Het inademen van fijnstof schaadt de gezondheid. Zowel in lage als in hoge concentraties. Het kan zorgen voor problemen met hart, bloedvaten en luchtwegen. Verder lezen over het effect van fijnstof op de gezondheid op de website van het RIVM.

Effecten ultrafijn stof nog onbekend

Over het effect van ultrafijn stof op de gezondheid is wereldwijd nog weinig bekend. Ultrafijn stof bevat de kleinste deeltjes van fijnstof. Die deeltjes komen makkelijker via de longen in het bloed en zo bij andere organen. Daardoor is ultrafijn stof mogelijk schadelijker voor de gezondheid dan grotere deeltjes fijnstof.

Onderzoek gezondheidseffecten ultrafijn stof gezondheid

Wat zijn de gezondheidseffecten van ultrafijn stof door de luchtvaart? Dat onderzoekt het RIVM in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Daarvoor heeft het RIVM langere tijd metingen gedaan op verschillende plekken rond Schiphol. Ook onderzoekt het instituut de gezondheid van omwonenden.

Het onderzoek bestaat uit verschillende onderdelen:

• acute effecten van kortdurende inademing op de longen van basisschoolkinderen;
• acute effecten bij volwassenen na kortdurende inademing;
• effecten op de lange termijn;
• berekenen van concentraties ultrafijn stof in de omgeving van Schiphol.

De eindrapportage verschijnt waarschijnlijk in de tweede helft van 2021. Lees meer over het onderzoek naar ultrafijn stof rond Schiphol op de site van RIVM.

Verschil fijnstof en ultrafijn stof

Fijnstof (particulate matter, PM) bestaat uit kleine deeltjes die in de lucht zweven en ingeademd kunnen worden. Fijnstof wordt meestal ingedeeld in deeltjes die kleiner dan 10 (PM10) en kleiner zijn dan 2,5 micrometer (PM2,5). 1 micrometer is 1000 keer kleiner dan een millimeter. De stofdeeltjes zijn dus voor het oog onzichtbaar. Ultrafijn stof bestaat uit deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer (PM0,1). Dat is 10.000 keer kleiner dan 1 millimeter.

Europese normen fijnstof

Nederland volgt de eisen die de Europese Unie (EU) stelt aan de luchtkwaliteit in de lidstaten. Zo zijn er grenswaarden voor de maximale concentraties fijnstof PM10 en PM2,5 in de lucht. Er zijn geen (inter)nationale normen voor de concentraties ultrafijn stof. Verder lezen over de regels voor fijnstof op de website van het RIVM.